SN: We własnej obronie świadek może kłamać bezkarnie

W artykule 233 Kodeksu karnego znajdziemy regulację odnoszącą się do przestępstwa składania fałszywych zeznań. Zgodnie z art. 233 § 1 kk, osobie będącej świadkiem za składanie fałszywych zeznań grozi nawet do 8 lat. Warto jednak poruszyć kwestię, o której stanowi art. 233 § 1a kk dodany nowelizacją w 2016 roku.

W tym przepisie wprowadzono dodatkowy typ uprzywilejowany przestępstwa składania fałszywych zeznań przez świadka, który okazuje się sprawcą przestępstwa. Przedstawiciele nauki prawa wskazywali, iż wprowadzona w art. 233 § 1a kk regulacja narusza artykuł 42 ust. 2 Konstytucji, czyli prawo człowieka do obrony. Powstały problem spowodował też, iż w orzecznictwie SN pojawiły się dwie koncepcje, w których jedna zakładała, że zgodnie z brzmieniem ustawy, sprawca czynu zeznający jako świadek może ponosić odpowiedzialność karną za fałszywe zeznania oraz druga, zakładająca, że nikt nie jest zobowiązany do samooskarżania się.

W listopadzie Sąd Najwyższy zakończył spór prawniczy i wydał uchwałę (Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 9 listopada 2021 r., sygn. akt I KZP 5/21), w której wskazał, że „nie popełnia przestępstwa z art. 233 par. 1a kodeksu karnego świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli — realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy". Zatem świadek może bezkarnie skłamać i nie ponosić odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania realizując prawo do obrony. Pamiętajmy przy tym, że potencjalny podejrzany, który jest przesłuchiwany jako świadek nadal może odpowiadać karnie np. za fałszywe pomówienie innej osoby, że popełniła przestępstwo.

Należy również pamiętać o warunku odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania z art. 233 § 2 kk, zgodnie z którym przyjmujący zeznanie, działając w zakresie swoich obowiązków musi uprzedzić zeznającego o ww. odpowiedzialności. Natomiast zgodnie z art. 233 § 3 kk, niedopełnienie obowiązku pouczenia o przysługujących uprawnieniach odmowy składania zeznań lub udzielenia odpowiedzi na poszczególne pytania, uchyla karalność czynu. Oznacza to, że wypełnienie określonego w art. 233 §2 kk nakazu uprzedzenia o odpowiedzialności karnej, jest warunkiem koniecznym do ewentualnego pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.

Katarzyna Zapała

Na podstawie :
1. https://www.sn.pl/.../SitePages/Zagadnienia_prawne.aspx...
2. https://www.money.pl/.../swiadek-moze-bezkarnie-sklamac...
3. https://www.prawo.pl/.../falszywe-zeznania-swiadka-bez...
4. https://serwisy.gazetaprawna.pl/.../8289124,swiadek...